In België wordt MCPA aangetroffen in oppervlaktewater in concentraties die de milieukwaliteitsnormen (MKN) overschrijden. Daarom hebben Corteva en Nufarm zich ertoe verbonden de beschikbare monitoringgegevens (2017-2019) te analyseren in een poging duidelijke correlaties met het gebruik van producten op basis van MCPA vast te stellen en maatregelen voor te stellen om het aantal overschrijdingen en het niveau ervan te verminderen.

Drempelwaarden

MCPA wordt tot op heden niet als prioritaire stof beschouwd binnen de Kaderrichtlijn Water. Er bestaan geen Europese waterkwaliteitsnormen voor deze werkzame stof. De huidige drempelwaarden worden door de Belgische federale en gewestelijke overheden in overleg met de toelatingshouders vastgesteld en zijn gebaseerd op beschikbare wetenschappelijke gegevens. De drempelwaarden zoals voorgesteld en berekend door Oekotoxzentrum, Zwitserland werden overgenomen.

• De drempelwaarde voor chronische blootstelling werd vastgesteld op 0,66 µg/L (JG-MKN)
• De drempelwaarde voor acute blootstelling werd vastgesteld op 6,4 µg/L (MAC-MKN)

Gebruik

MCPA is momenteel toegelaten voor gebruik in granen, steenfruit, appel/peer, bessen, sierteelt en grasland. MCPA is commercieel beschikbaar in formuleringen met enkel MCPA als actieve stof, maar ook in mengsels met andere actieve stoffen.

De toegelaten dosering van MCPA voor een enkele toepassing ligt op 0,37 tot 3,0 kg actieve stof per hectare.

Eigenschappen van MCPA

MCPA (IUPAC naam: 4-chloro-o-tolyoxyacetic acid) is een selectief fenoxyzuur herbicide.

De actieve stof is goed oplosbaar in water. MCPA heeft een lage adsorptie in de bodem en zet zich bijgevolg niet vast aan de bodem. MCPA heeft een lage vluchtigheid.  

Identificatie van mogelijke emissieroutes

Gelet op de grote oplosbaarheid van MCPA in water en het feit dat het zich niet vastzet op bodemdeeltjes, is te verwachten dan MCPA gevoelig is voor uitspoeling. MCPA is echter niet erosiegevoelig. Ook emissieroute via de lucht kan uitgesloten worden gezien de lage vluchtigheid van de stof.

Puntbron vervuiling kan echter wel een belangrijke rol spelen bij de emissie van MCPA in oppervlaktewater door slechte praktijken zoals het niet respecteren van bufferzones en het legen en schoonmaken van spuitapparatuur dicht bij water of op harde oppervlakken.

Analyse

Vlaanderen

Over de periode van 2017 – 2019 werden in Vlaanderen in totaal op 270 unieke oppervlaktewater monitoring sites monsters genomen. Dit genereerde 2577 stalen waarop een analyse werd uitgevoerd op MCPA residu. Van deze 2577 stalen werd bij 1486 stalen (58%) geen MCPA residu teruggevonden. In 5% van de stalen (130) was de hoeveelheid MCPA residu die werd teruggevonden  hoger dan de JG-MKN.

Voor elk van de 277 monitoring site werd een rekenkundig gemiddelde berekend van de maandelijkse gemiddelde waarden (AMMA = Arithmetic mean of monthly average) die werden teruggevonden. Aangezien de JG-MKN waarde een chronische norm is, is het logischer deze met een jaargemiddelde te vergelijken. Deze AMMA waarde werd dus vergeleken met de JG-MKN  van 0,66 µg/L. Hieruit bleek dat op 22 verschillende monitoring sites de AMMA waarde groter was dan de JG-MKN (8% van het totaal aantal monitoring site).

Wallonië

Over dezelfde periode van 2017 – 2019 werden in Wallonië in totaal op 236 unieke oppervlaktewater monitoring sites monsters genomen.  Dit genereerde 4175 stalen waarop een analyse werd uitgevoerd op MCPA residu. Van deze stalen werd bij 2912 stalen (70%) geen residuen van MCPA teruggevonden. 36 stalen (0.86%) tonen een overschrijding van de JG-MKN van 0,66 µg/l.  Een AMMA waarde werd berekend voor de 236 monitoring sites. Voor geen enkele van deze monitoring sites  was de AMMA waarde groter dan de JG-MKN.

Conclusie

Temporele en ruimtelijke analyse van de MCPA oppervlaktewater metingen van 2017 tot 2019 tonen het volgende aan:

• De meeste piekconcentraties van MCPA werden geobserveerd gedurende de maand mei en juni, wat samenvalt met de typische toepassingsperiode van MCPA.
• Daar waar de AMMA concentratie groter was dan de JG-MKN werd dit gedreven door een enkele, hoge piekconcentratie en niet door een persistente, lange termijn hoge waarde van MCPA in oppervlaktewater.
• Alle monitoringsites waar de AMMA groter is dan de JG-MKN lagen in Vlaanderen. Er zijn geen monitoringsites waar de AMMA groter is dan de JG-MKN in Wallonië.
• Het aantal monitoringsites waar de AMMA groter is dan de JG-MKN ging elk jaar omlaag: 10 in 2017, 9 in 2018 en 5 in 2019.
• Ongeveer 36% van de monitoringsites waar de AMMA groter was dan de JG-MKN lag in het IJzerbekken (8 monitoringsites).
• Bij 3 oppervlaktewater monitoringsites waar de AMMA groter was dan de JG-MKN, was de bepaling gebaseerd op 1 enkel analytisch resultaat in een enkel gegeven kalenderjaar. Wanneer extra analytische resultaten voorhanden zouden zijn voor dat zelfde kalenderjaar, is het weinig waarschijnlijk dat de AMMA groter zou zijn geweest dan de JG-MKN.
• Er kon geen correlatie aangetoond worden tussen (hevige) regenval en de overschrijding van de JG-MKN.

Op basis van een review van de landbouwkundige setting en milieucondities voor deze 22 monitoringsites waar de AMMA groter is dan de JG-MKN, werd puntbronemissie (overspray) geïdentificeerd als de meest belangrijke emissieroute naar het oppervlaktewater toe.

Verschillende monitoringsites met overschrijdingen blijken smalle stromen en drainagesloten te zijn die vlak naast een commercieel landbouwveld/grasland lagen met amper ruimte (minder dan 1 meter) tussen het veronderstelde met MCPA behandelde gebied en de waterstroom waar de bemonstering is gebeurd.

Emissiereductiemaatregelen

De volgende emissiereductiemaatregelen zullen een verdere lozing van MCPA in het Belgische oppervlaktewater voorkomen:

• Aangezien puntbronemissie en de minimale afstand tussen het landbouwveld en de waterstromen als de belangrijkste emissiebron van MCPA worden beschouwd, wordt voorgesteld om product labels van alle gewasbeschermingsmiddelen die MCPA bevatten te standaardiseren met betrekking tot de minimale bufferzone die gehanteerd moet worden.
  • Minimale bufferzone van 10 m met klassieke techniek; OF
  • Minimale bufferzone van 5 m met 50 % drift reducerende doppen

Om zo efficiënt en transparant mogelijk te zijn, moeten deze maatregelen als beperking worden opgenomen in alle bestaande en nieuwe toelatingsakten voor producten op basis van MCPA.

• Naast de wijzing in de toelatingsaktes zullen de etiketten van gewasbeschermingsmiddelen op basis van MCPA volgende bijkomende aanbevelingen vermelden:
  • Niet spuiten wanneer er een risico op drift bestaat
  • Vullen en reinigen van de tank moet altijd gebeuren weg van waterstromen en sloten
  • Respecteer ten aller tijde de voorgeschreven bufferzones. We raden aan steeds een minimale bufferzone van 5 meter te hanteren, zelfs wanneer het gebruik van hogere driftreducerende doppen een lagere bufferzone toelaat.
  • Niet spuiten wanneer zware regenval voorspeld wordt binnen 24 uur.

Naast deze wijzigen in de toelatingsakte en de aanbevelingen op het etiket van gewasbeschermingsmiddelen op basis van MCPA zal een stewardship-campagne ertoe bijdragen dat professionele gebruikers zich nog meer bewust worden van de impact van niet correct toepassen van gewasbeschermingsmiddelen in het algemeen.

Ten aanzien van de bevoegde autoriteit is het belangrijk dat monitoringcampagnes worden voortgezet. Vooral op plaatsen waar de drempelwaarden regelmatig worden overschreden. De monitoringgegevens zullen verder worden opgevolgd. Daarom is het belangrijk dat met regelmatige intervallen op dezelfde locaties wordt bemonsterd.

De toelatingshouders vertrouwen erop dat de bovengenoemde maatregelen en stewardship-acties tot een verdere daling van de emissie van MCPA in Belgische oppervlaktewater zullen leiden.