Het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in de tuin kan een risico vormen voor mens, dier en het milieu wanneer we er onvoorzichtig mee omgaan. Hoewel alle producten, voor ze op de markt komen, onderworpen worden aan een doorgedreven risico-evaluatie, kunnen we de risico’s nooit volledig uitsluiten. Denk daarom twee keer na vóór je een gewasbeschermingsmiddel gebruikt en beschouw dergelijke producten louter als laatste redmiddel.
Onderstaand stappenplan helpt je om verstandig om te gaan met gewasbeschermingsmiddelen:
Stap 1: Is er een alternatieve oplossing?
Heel wat problemen in de tuin kan je aanpakken door middel van preventie, observatie en alternatieve bestrijdingsmethoden. Op de volgende pagina’s vind je advies over tuinieren zonder pesticiden:
- alternatieve aanpak van problemen met "onkruid"
- alternatieve aanpak van problemen met insecten of slakken
- alternatieve aanpak van ziekteproblemen
Stap 2: Ga op zoek naar een geschikt gewasbeschermingsmiddel
Gebruik enkel producten die in België zijn toegelaten voor niet-professioneel gebruik. Gebruik ze enkel voor de doeleinden die op hun etiket zijn vermeld en volgens de daar vermelde gebruiksvoorwaarden. Geef indien mogelijk de voorkeur aan laag-risicoproducten, producten toegelaten in de biologische landbouw of basisstoffen.
Je kan de in België toegelaten producten opzoeken via de zoekfunctie op Fytoweb.
Typ in het veld ‘vijand’ de naam van het onkruid, de ziekte of de plaag die je wil bestrijden, en vink gebruikerscategorie ‘niet-professioneel’ aan om de zoekresultaten te beperken tot producten die geschikt zijn voor amateurgebruik. Filter waar mogelijk op ‘toegelaten in de biologische landbouw’, ‘laag-risico product’ of ‘basisstof’ om de minst risicovolle producten te selecteren.
Aarzel niet om advies te vragen aan een winkelmedewerker die gespecialiseerd is in gewasbescherming of vraag telefonisch advies aan het callcenter op het gratis nummer 0800 62 604.
Gebruik nooit producten voor professioneel gebruik, die je bijvoorbeeld kreeg via een bevriende land- of tuinbouwer, dit is strafbaar!Producten voor niet-professioneel gebruik kan je herkennen aan de afkorting ‘G/B’ of ‘G/P’ in hun toelatingsnummer. Producten voor professioneel gebruik, met afkorting ‘P/B’ of ‘P/P’, mogen enkel aangekocht en gebruikt worden door personen die beschikken over een fytolicentie en die dus speciaal zijn opgeleid om te werken met dergelijke producten.
Stap 3: Neem je voorzorgen voor een veilig gebruik
Lees de veiligheidsinstructies op het etiket
Op het etiket van een gewasbeschermingsmiddel staat hoe je het product veilig kan gebruiken.
Hou je altijd aan de gebruiksaanwijzing. Een hogere dosis of een hoger aantal toepassingen is niet toegelaten.
Het etiket kan ook andere veiligheidsmaatregelen vermelden, zoals het gebruik van handschoenen, de wachttijd voor het betreden van de behandelde oppervlakte en de wachttijd voor de oogst.
Alleen als je alle voorschriften op het etiket naleeft, en alle waarschuwingen in acht neemt, kan je het product veilig gebruiken.
Het mengen van verschillende producten is niet toegelaten, tenzij anders vermeld op het etiket.
Bescherm jezelf
Het etiket van een gewasbeschermingsmiddel vermeldt welke beschermkledij je als gebruiker moet aantrekken. De basisregel is het gebruik van chemisch bestendige handschoenen.
Chemisch bestendige handschoenen herken je aan één van de pictogrammen hierboven. Deze handschoenen bedekken de voorarmen (ze zijn dus ca. 30 cm lang) en zijn gemaakt van nitril of neopreen. Leer, textiel, latex of PVC beschermen onvoldoende tegen gewasbeschermingsmiddelen: dunne huishoudhandschoenen uit latex zijn dus niet geschikt!
Daarnaast wordt ook het dragen van gesloten schoenen (rubberlaarzen of waterdicht schoeisel), een lange broek en lange mouwen aanbevolen.
Een stofmasker is in principe niet nodig voor gewasbeschermingsmiddelen die toegelaten zijn voor niet-professioneel gebruik, tenzij anders vermeld op het etiket, zoals bij producten op basis van een micro-organisme.
Zorg ervoor dat de spuitnevel niet op jezelf terechtkomt, bijvoorbeeld door de wind of een verkeerde houding.
Bescherm je omgeving
Gebruik een gewasbeschermingsmiddel nooit in aanwezigheid van andere mensen. Hou kinderen en huisdieren uit de buurt!
Spuit niet op plekken die verbonden zijn met de riolering (trottoirs, terrassen,...) of in de buurt van waterlopen en vijvers.
Spuit niet op bloeiende planten, om bijen en vlinders te beschermen.
Blauwe slakkenkorrels kunnen aantrekkelijk zijn voor kinderen en huisdieren. Zorg dat deze korrels goed verspreid worden volgens de hoeveelheden vermeld op de verpakking, en leg ze zeker niet op hoopjes.
Controleer je toepassingsapparatuur
Controleer voor het gebruik of je toestel in goede staat is. Kapotte leidingen, lekken of losgesprongen leidingen kunnen leiden tot ongelukken.
Pas producten die bedoeld zijn om te verdunnen nooit onverdund toe.
Stap 4: Hou het veilig na gebruik
Zorg voor een veilige opslagplek
Gewasbeschermingsmiddelen moeten op een droge, voldoende geventileerde en vorstvrije plaats worden bewaard, indien mogelijk achter slot en grendel.
Ze moeten buiten het bereik van kinderen en huisdieren en uit de buurt van voedsel worden gehouden om verwarring of besmetting van voedsel te voorkomen.
Laat gewasbeschermingsmiddelen altijd in hun originele verpakking. Het overgieten in een andere verpakking is geen goed idee: er is een risico op blootstelling, bijvoorbeeld huidcontact bij morsen of inademen van het product. Bovendien kan er verwarring ontstaan omdat de nieuwe verpakking niet het juiste etiket met alle veiligheidsinformatie draagt.
Laat niets rondslingeren
Als je een spuittoestel gebruikt hebt, spoel dit grondig uit en sproei het spoelwater uit over een plek die reeds behandeld werd. Giet overschotten of spoelwater nooit in de gootsteen of riolering, dit verontreinigt het water!
Spoel je handschoenen zorgvuldig af met water, en trek ze pas daarna uit. Vermijd aanraking met de buitenkant van de handschoenen.
Trek verontreinigde kledij onmiddellijk uit en was ze in de wasmachine.
Was je handen en voorarmen grondig. Reinig en ontsmet eventuele kwetsuren.
Respecteer de wachttijden
Wanneer het etiket een wachttijd vermeldt voor het opnieuw betreden van de behandelde oppervlakte, zorg dan dat tijdens deze wachttijd niemand toegang heeft tot de behandelde zone. Wie de zone betreedt voor de wachttijd over is, kan worden blootgesteld aan het product door contact met de huid of inademing.
Hou kinderen of huisdieren dus weg van de plekken die net behandeld zijn.
Als er een wachttijd voor de oogst op het etiket staat, oogst dan niet vroeger!
Breng lege verpakkingen en productresten naar het recyclagepark
Resten van gewasbeschermingsmiddelen kunnen schadelijk zijn voor de gezondheid of voor het milieu. Gooi ze dus nooit in de vuilnisbak en giet ze nooit in de riolering of het toilet! Lege verpakkingen en restjes die je niet meer nodig hebt, horen thuis in het recyclagepark.
Controleer regelmatig de vervaldatum van je producten, en breng ook de vervallen producten naar het recyclagepark. Als het etiket van een product niet meer leesbaar is, mag je het niet meer gebruiken.
Helemaal klaar? Evalueer!
Misschien is het mogelijk om het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in de toekomst te vermijden? Voor heel wat tuinproblemen bestaan er alternatieve oplossingen. Soms kan je het probleem voorkomen door enkele slimme aanpassingen in het ontwerp van je tuin of in je plantenkeuze. Keer terug naar stap 1 voor meer tips en inspiratie.
Werd je toch blootgesteld aan een gewasbeschermingsmiddel? Bel het Antigifcentrum!
Wanneer jij of iemand in je omgeving werd blootgesteld aan een gewasbeschermingsmiddel, bel dan steeds het Antigifcentrum op het gratis nummer 070 245 245, ook wanneer er (nog) geen symptomen zijn. Hou indien mogelijk de verpakking bij de hand om alle nuttige informatie over het product te kunnen geven. Het Antigifcentrum zal je informeren over de ernst van de situatie, de te verwachten symptomen en zal je indien nodig adviseren om een arts te raadplegen.
Nuttige informatie voor het Antigifcentrum/de arts:
- Hoe oud is het slachtoffer: gaat het om een kind of een volwassene?
- Welk product heeft de vergiftiging veroorzaakt? (naam, toelatingsnummer of UFI-code: zie verpakking of bijsluiter)
- Over hoeveel product gaat het?
- Wat is er precies gebeurd (ongeval,...)? Op welke manier is het slachtoffer blootgesteld (contact met de huid, ogen, inademing,...)?
- Stel je ziekteverschijnselen vast, zo ja, welke? (bijv. misselijkheid, irritatie, braken,…)
Hou de verpakking van het betrokken product bij de hand.
Meer informatie: https://www.antigifcentrum.be/